Efes Antik Kenti’ni Keşfedin!

Milattan sonraki ilk yıllarda dünyanın merkezi neresi diye sorsalardı cevap kuşkusuz Efes olurdu. Binlerce yıl devirerek geldiği zamanımızda ise taşına toprağına bulanarak çalışmak hemen hemen her arkeoloğun düşü oldu. (O arkeologlardan biri de bu satırların yazarı olur :) )

Efes’in kent olma temelleri ilk defa M.Ö. 6000’lerde atılmış. Ve ilerleyen zamanlarda o küçük kent öylesine büyümüş ki devrin devi bir başkente dönüşmüş. İzmir’in Selçuk ilçesinde kimine göre harabe, kimine göre şahane, kimine göre de mucize olan taş kalıntılar işte o devirlerde büyük bir limana bakan New York gibiymiş. Efes en ışıltılı dönemini ise milatların önce ve sonra diye ikiye bölündüğü yol ayrımı bir zamanda, Roma İmparatorluğu’na bağlandığı ilk yıllarda yaşamış.

Zenginliği, ihtişamı ve çağın en üst seviyesini temsil eden kültürüyle dünyanın en önemli antik kentlerinden biri olan Efes’e bir Müzekart kadar yakın olduğumuz için çok şanslıyız. Peki Game Of Thrones’u hatırlatan mistik dekorunda serüvenli bir zaman yolculuğu vadeden bu antik şehri bizle turlayarak tanımaya var mısınız? Efes’in Asırlara Yayılan Asil ve Zengin Hikayesi

En başından başlayalım! Efes’in adı Cilalı Taş Devri’nin Amazon savaşçılarıyla bir anılmış önce! Hatta Efes denmesinin sebebi de bir rivayete göre isminin "Ana Tanrıça Kenti" olan Arzawa Hükümdarlığı’nın Apasas kentinden dönüşmesiymiş. Helenistik, Roma, Bizans ve Osmanlı gibi büyük medeniyetlerle tam 9000 yıl geçiren antik şehir, doğu ve batıyı birbirine bağlayan bir noktada olduğu için stratejik önemini her daim korumuş. Önce Ege’nin en önemli limanı olmuş ve ticarette gittikçe zenginleşmiş. Zenginleşince nüfusu artmış ve böylesine popülerleşince de Asya’nın başkenti oluvermiş. M.Ö. II. yüzyılda taş üstünde taş bırakmayan bir depremle yıkıldığında Romalıların el verdiği şehir ömrünün çoğunu ferah içinde geçirmiş. Ta ki liman işlevini yitirip, başkentliğini de ona uzak başka bir şehre kaptırana kadar!

Selçuklu ve Osmanlı zamanlarında uzun süre yerleşim yeri olarak kullanılıp sonrasında terk edilen Efes Antik Kenti 2015 yılından bu yana UNESCO Dünya Mirasları listesinde bulunuyor. İçindeki Artemis Tapınağı ise dünyanın 7 harikasından biri olarak gösteriliyor. Girdiğinizde dünyanın nereden gelip nereye gittiğine bol bol kafa yoracağınız, zaman zaman düşlere dalıp bol bol Romalı dedikodusu yapacağınız Efes Antik Kenti’ni anlayıp duyabilmek için rehberle gezmeniz elbette en güzeli! Zaten gördüğünüzü sadece taş - mermer bir eser olmaktan çıkaran da eskilerin ruhunu yansıtan ve buram buram yaşanmışlık kokan hikayesi değil mi?

Efes Antik Kenti’nin Bölümleri Artemis Tapınağı

Lidya Kralı tarafından M.Ö. 550 yılında yaptırıldığı düşünülen Artemis Tapınağı’nın ilham kaynağı mitolojideki Yunan Tanrıçası Artemis. Tapınağın en önemli özelliği ise antik dünyanın tamamen mermer kullanılarak yapılan ilk mabedi olması. 125 metre uzunluğunda ve 65 metre genişliğinde olduğu düşünülen yapıdan günümüze ne yazık ki birkaç taş blok ve bir dolu rivayet kalmış. O rivayetlerden birinde buranın Büyük İskender’in doğduğu gece yakıldığı ve tekrar yapıldığında ise yağmalandığı anlatılıyor. Yapının artık çok anlaşılmasa da mermer güzelliğine hayran kalıyor, bahtsız kaderine de ister istemez üzülüyorsunuz. Celsus Kütüphanesi

Efes Antik Kenti’nin en etkileyici yapılarından olan kütüphane, M.S. II. yüzyıl başlarında ölen Asya Valisi Celsus adına, oğlu tarafından inşa edilmiş. Roma mimarisindeki yapı hem bir anıt mezar hem de 14.000 kitabı saklayan kütüphanesiyle çok işlevli tasarlanmış. Bir rivayete göre bu işlevlere ek olarak gizli yürütülen aşk meşk işlerine de arabulucu olmuş. Şöyle ki; kütüphanenin hemen karşısında bulunan Aşk Evi ile (dönemin genelevi) kütüphaneyi birbirine bağlayan gizli tüneller varmış. Dikkat çekmeden Aşk Evi’ne gitmenin yolu da kütüphanede kitap okumaya gidiyorum bahanesiymiş. Tabii bu yaklaşım sadece bir teori ve gerçeğini de hiç bilemeyeceğiz!

Kütüphanenin ön tarafındaki kolonlarda göreceğiniz dört kadın heykelinin bir kütüphanenin insana katabileceği dört özelliği -kader, akıl, erdem ve ilim- temsil ettiğini ama bunların replika olduğunu da belirtmeden geçmeyelim. Asılları maalesef kaçırılmış ve şu anda Viyana Müzesi’nde. Celsus Kütüphanesi, İskenderiye ve Pergamon’dan sonra Antik Çağ’daki en büyük 3. kütüphane. Ticari Agora

Şehrin pazar yeri ve ticaretin kalbi olan Agora, Celsus Kütüphanesi’nin yanındaki meydan. M.Ö. III. yüzyılda kurulan ve 3 kapıdan girilebilen bu meydan neredeyse 700 yıl kullanılmış. M.S. IV. yüzyıldaki depremle de tamamen yıkılmış. Serapis Tapınağı

Şehrin en dikkat çeken yeri olan Celsus Tapınağı çevresindeki bir diğer yapı da Serapis Tapınağı. Kütüphanenin arkasına düşüyor ve M.S. II. yüzyıla tarihleniyor. Serapis Romalı değil, bir Mısır tanrısı. Tapınak da Mısır graniti kullanılarak yapılmış. Adandığı tanrı Mısırlı olsa da bu tapınağın Hristiyanların ibadet ettiği bir kilise olduğu düşünülüyor. Antik Tiyatro

Hristiyanlığı Anadolu’ya yayan aziz olarak bilinen St. Paul’un vaazlarını bu tiyatronun sahnesinde verdiğine dair kaynaklar bulunuyor. Azizi dinleyenler ise hiç de az değil, tiyatronun muhteşem akustiği tam 24.000 kişiye kendini dinletiyor. Romalıların ilginç insanlar olduğunu, azizden vaaz dinleyip iyi bir Hristiyan olduktan sonra gladyatörleri yiyen aslanlara tempo tutmalarından anlıyoruz. Burası aynı zamanda kıyasıya insan – aslan savaşlarının yapıldığı, bazen de konserlerin hülyalara daldırdığı bir arena. Antik dönemin en büyüğü olan tiyatronun oturma yerleri iyi durumda, fakat 3 katlı olduğu düşünülen sahnesi yıkılmış. Skolastika Hamamları

Şehri gezerken Romalıların keyiflerine düşkün olduğunu düşündüren yapılarla sıklıkla karşılaşıyorsunuz. Hamamlar da M.S. II. yüzyılda inşa edilen bu yapılardan ve sıcak suyla yıkanmayı sevenler kadar soğuk suyla yıkanmak isteyenleri de düşünüp konfor sunacak kadar komplike. Hamamların tuvaletlerle ve Aşk Evleri’yle tünel bağlantısı olduğu da tarih varsayımları arasında… Latrina – Umumi Tuvalet

Hamamlarla yan yana konumlanmış ve kentin şüphesiz en şaşırtıcı yeri olan tuvaletin işlevleri arasında sosyalleşmek de var. Mahremiyet gözetilmeden kullanılan ve belki de siyaset ve akşam yemeği konuşulan tuvaletlerin kanalizasyon bağlantıları bile düşünülmüş. Caddeler, Caddeler…

Söz konusu koca bir şehir olunca ve kent kalabalık, önü de bir liman olunca varın caddelerin neşesini siz düşünün, tabii bir zamanlar! Efes Antik Kenti’nin caddelerinin en belirgin özelliği sütunlar arasında ilerlemesi. Çoğu yıkılmış olsa da geçmiş yüzyılların ruhunu yürürken hissedeceğiniz enerjisi hala baki! Trajan Çeşmesi, hamamlar ve Hadrian Tapınağı ile çevrelenmiş Kuretler Caddesi; kütüphaneyle tiyatroyu birbirine bağlayan Mermer Cadde; kentin en uzun caddesi olan Liman Caddesi yürürken haz duyacağınız o caddeler… Yamaçevler

Efes Antik Kenti ve diğer antik kent yapılarını incelediğinizde anlıyorsunuz ki dünya hiçbir zaman eşitlikçi olmamış. Tıpkı Yamaçevler’de olduğu gibi zenginler aşağıdakilere hep tepelerden bakmış. Efes’in en zenginlerinin yaşadığı özel bir semt olarak düşünebileceğiniz bu kesim 4.000 metrekarelik bir alan kaplıyor. Her birinin avlulu ve avluların da mozaikli olduğu bu evlerin hepsi hamamlı ve yerden ısıtmalıymış. Gördüğünüzde zamanın korumacılığına şaşıracağınız bu evlerde yaşam, şehrin son zamanlarına kadar devam etmiş. Ve Nicesi…

Efes Antik Kenti’ni gezerken göreceğiniz yapıların hepsi bundan ibaret değil. Mozaikli Kaldırım, Trajan Çeşmesi, Hadrian - Domitian Tapınağı, Belediye Binası ve devasa anıtlarla koskocaman bir açık hava şöleni… Bambaşka bir seyir bekliyor sizi. Aynı zamanda şehrin dışında konumlanmış, tarihiyle çok özel yerler var ki – Meryem Kilisesi, Yedi Uyurlar vb. – sayıları yılda 1,5 milyonu bulan çoğu Japon, Çin nice turist taaa nerelerden, ne yollardan gelirken biz gitmezsek ayıp olur! Efes Antik Kenti Giriş Ücreti ve Ziyaret Saatleri

Antik kenti gezerken Müzekart kullanmanız en avantajlı giriş yolu. Kartınız yoksa girerken göreceğiniz satış noktasından alabiliyorsunuz. Açık alanda gezeceğiniz için "pandemide aman dikkat" diyeceğimiz en önemli tedbir kalabalık saatleri seçmemeniz.

Kenti 1 Ekim – 1 Nisan arası kış döneminde 08:30 – 18:00, yaz döneminde (1 Nisan – 1 Ekim) ise 08:00 – 19:00 saatleri arasında gezebiliyorsunuz.

Bu arada karnınız acıkırsa ya da bambaşka bir köy dokusu görmek isterseniz Efes Antik Kenti’ne 8 km uzaklıktaki Şirince’ye uğramayı unutmayın. Evleri, mantısı, çarşısı ve insanı güzel bu köyü de ekleyin Efes rotasına…

Keyifli ve bol hayalli bir keşif diliyoruz.