Mardin Ulu Cami Hakkýnda Her Þey

Her köþesinde simgesel bir yapý ya da arkeolojik bir alana rastlayabileceðiniz Mardin kýsacýk bir turla özetlenecek bir þehir deðil. Ezan sesleriyle çan seslerinin birbirine karýþtýðý bu þehir farklý dinlerden birçok insanýn da ortak vataný.

Mardin denilince ilk akla gelen yapýlardan olan Ulu Cami, bu taþtan þehrin en eski camisi. Bazý kaynaklar ona Cami-i kebir de diyor. Ve dýþardan bakýldýðýnda pek de anlaþýlmayan tarih yaþý, içinde yüzyýllarýn görmüþ geçirmiþliðini barýndýrýyor. Duvarlarý arasýnda kaç milyon insan ellerini semaya açmýþ, ne niyetler dilenmiþ ve nelere gözyaþý akmýþ bilmesek de, adý gibi ulu olduðu aþikar caminin geçmiþinde kýsa bir tur atmaya ne dersiniz? Yazýmýza geçmeden önce Mardin Gezilecek Yerler'i merak ediyorsanýz bu yazýmýzý okumanýzý tavsiye ederiz.

Mardin Ulu Cami Ne Zaman Yapýlmýþ?

Ulu Cami'nin ne zaman yapýldýðý tam olarak bilinmiyor. Ama 16 deðiþik kitabe arasýnda, minaresinin kaidesindeki bir yazýt 1176 yýlýnda Diyarbekir Meliki II. Kutbüddin Ýlgazi dönemini iþaret ederken, avludaki kitabe ise 1186'da Artuklu Hüsameddin Yavlak Arslan'ýn ismini veriyor. Diðer 14 kitabede ise sadece onarýmlardan bahsediliyor. Mimari özellikleri yapýnýn 12. Yüzyýl Artuklu döneminden kaldýðýný düþündürse de, bazý Süryani yazarlar aslýnda kilise olarak yapýldýðýný, sonradan da camiye çevrildiðini söylüyor.

Mardin Ulu Cami Mimarisi Hakkýnda

Artuklu döneminde çok kullanýlan enine geniþleyen cami planýna uygun yapýlmýþ yapý, döneminin de en önemli tasarýmlarýndan biri sayýlýyor. Cami tam olarak 58 x 18 metrelik bir alana yayýlýyor. Týpký diðer Mardin yapýlarý gibi kesme taþtan örülmüþ cami, planýyla da sonradan yapýlanlar için örnek model oluþturmuþ. Caminin kubbesindeki dýþtan yivleme tekniði de ilk kez burada kullanýlmýþ ve yavaþ yavaþ gelenekselleþmiþ.

Ulu Cami'nin dikdörtgen formdaki avlusu yüksek duvarlarla çevrelenmiþ olup, biri batýda diðeri doðuda olan basýk kemerli ve sade tarzdaki iki kapýsýndan giriþ yapýlabiliyor. Ýlk yapýldýðýnda iki katlý olduðu sanýlan avluyu çevreleyen yapýlar ise farklý farklý zamanlarda eklenmiþ. Caminin minberi 14. Yüzyýlda Artuklu Davud döneminde kündekari denilen bir teknikle hiç çivi çakýlmadan yapýlmýþ ve malzeme olarak da masif aðaç kullanýlmýþ. Camiye avludan 4 kapýyla girilebiliyor ve bu kapýlarýn iki tarafýndaki bitkisel ve geometrik süslemeler de oldukça dikkat çekiyor.

Dilimli bir kubbeye sahip Mardin Ulu Cami aslýnda iki minareli olarak yapýlmýþ ama günümüze yüksek silindirik formdaki tek minaresiyle gelebilmiþ. Batýda konumlanan diðer minare 15. Yüzyýlda Mardin'i almayý kafasýna takan, fakat her istilada hezimete uðrayan Timur tarafýndan yýkýlmýþ. Ama baþka söylentiler var ki bazýsý depremle bazýsý da düþen bir yýldýrýmla minarenin yýkýldýðý yönünde. Saðlam kalan doðudaki minare þehadet (iþaret) parmaðý formunda yapýlmýþ ve üzerine kabartma hat yazýsýyla ‘la ilahe illallah' ile müjdelenmiþ on sahabenin adý yazýlmýþ. Ve tabii ki bugüne gelene kadar da birtakým onarýmlar geçirmiþ. Caminin iki minareli olmasý onu Kýzýltepe Ulu Cami ile birlikte Anadolu'nun en eski çifte minareli camileri arasýna da sokuyor.

Mardin Ulu Cami'yi Diðer Camilerden Ayýran Özellikler Neler?

Eski dönemlerde Anadolu'da birçok cami yapýlmýþ olsa da bunlarýn çoðu mescit görevi görmüþ ve cuma namazý kýlýnmamýþ. Cuma namazýnýn kýlýnacaðý camide minber olmasý þartý aranýrmýþ ki, hutbede hükmeden hükümdarýn adý okunabilsin. Mardin Ulu Cami minberli olduðu için o dönemin Sultanahmet ya da Selimiye'si gibi… Döneminde ayrý bir önem verilen cami bu yüzden merkez alýnmýþ ve kent dokusu ona göre þekillendirilmiþ.

Bu caminin minaresinin þahsýna münhasýr bir özelliði var ki baþka hiçbir yapýda aynýsýyla karþýlaþmýyorsunuz. Damla þeklindeki süslemeler ustalarýn mý, yoksa onlarý yönlendiren bir mimarýn mý içinden gelenleri yansýtýyor bilinmese de bir anlam taþýdýðý kesin. Ama bu þekli en çok da Süryanilerin kullandýðý biliniyor.

Mardin Ulu Cami'nin Verdiði Hoþgörülü Mesajlar

Elbette ki burasý da mescit dýþýndaki her cami gibi cemaatle ibadet yapmak için inþa edilmiþ. Ama dinlerin kardeþçe yaþadýðý ve kiminin çan, kiminin ise ezan sesiyle dua ettiði bu coðrafyaya yakýþýr þekilde hoþgörü timsali olarak da nam salmýþ. Þöyle ki; Mardin Ulu Cami'de Þafi ve Hanefilerin ayný anda ayrý ayrý saf tutabilecekleri iki ayrý bölüm var. Ve aslýnda Ýslamiyet'in dört büyük mezhebinin hepsine hitap ediyor. Zaten planý da bu yüzden enlemesine yapýlmýþ ki saf tutan herkes imama eþit mesafede saf tutabilsin!

Bu arada caminin mimarý kim bilmesek de, minaresini bir Müslüman, bir Süryani ve bir de Ermeni usta birlikte yapmýþ. Minaredeki kufi harflerle yazýlmýþ kelime-i tevhit'in yanýnda çanlardaki sekizgen þekiller Hristiyanlýðýn, güneþ armasý güneþe tapan Þemsilerin, damlalar da Süryanilerin kullandýðý motifler.

Avludaki Artuklu Çeþmesi'nden Akan Su

Camide avlunun kuzeyine düþen köþede, eyvan içinde Artuklu'dan kalma bir çeþme bulunuyor. Ve bu çeþme de týpký kentin baþka yapýlarýnda karþýlaþtýðýmýz gibi yaþamý simgeliyor. Su, kaynaðýndan doðup önce çocukluðu ve sonra yetiþkinliði yansýtan küçük havuzlara doluyor. Ölümü temsil eden son havuzdan sonra da yataðýný bulup topraða karýþýyor. Yani bu çeþmenin suyu, insanoðlunun gelip geçiciliðini anlatan ve ömrü özetleyen bir derviþ hikayesi gibi…

Caminin Zamana Direniþi ve Geçirdiði Onarýmlar

Zamana direnmek elbette kolay deðil. Ulu Cami de tarihi boyunca birçok kez onarýlmýþ. Selçuklular, Akkoyunlular, Memlük ve Osmanlýlar onun yýkýlmamasý için ellerinden geleni yapmýþ. Caminin minaresinde bilinen en yakýn restorasyon 1888 – 1889 yýllarý arasýnda olmuþ. Bugünkü görünümünü ise 1967'deki onarýmýyla kazanmýþ. 2005 – 2010 arasýnda cami komple bir onarým geçirmiþ ve özgün kapýlarýn birçoðu deðiþtirilmiþ.

Mardin Ulu Cami Ýbadete Açýk mý?

Cami ibadete açýk ve hatta peygamber efendimizin Sakal-ý Þerif'i de burada sergileniyor. Yan birimler ise kuran kursu olarak hizmet veriyor.

Mardin Ulu Cami'ye Nasýl Gidiliyor?

Þehrin merkezinde, baþýnýzý kaldýrdýðýnýzda leb-i derya bir kale manzarasý göreceðiniz Zinciriye Medresesi'nin hemen altýnda konumlanýyor Ulu Camii. Arazi olarak meyilli bir konumda ve kentsel sit alaný içinde bulunuyor. Caminin bulunduðu mahalle de kendi ismini taþýyor. Çarþýdaki labirenti andýran sokaklarýn sýkýþýk evleri arasýnda minaresiyle yerini iþaret eden camiye merkezden yürüyerek gidebiliyorsunuz.

Mardin Ulu Cami'ye Gitmiþken…

Eðer fotoðrafçýysanýz cami minaresinin oldukça fotojenik bir duruþu olduðunu ve hangi açýdan bakarsanýz bakýn gülümseyerek poz verdiðini söylemeden geçmeyelim. Zaten camiyi görmeden önce minaresini görüyor ve yönünüzü de ona bakarak buluyorsunuz. Þehirde konaklayacaksanýz ýþýklandýrýlmýþ hali de oldukça etkileyici. Karþýsýndaki kafelerden de muhteþem siluetini izleyebiliyorsunuz.

Mardin'de Nerede Kalýnýr?

Mardin otelleri seçkimizin yaný sýra, Mardin'deki bütün oteller arasýndan kendi seçiminizi yapmak isterseniz Mardin Otelleri listesi sizin için bir týk yakýnda!